Je kunt je product op de markt onderscheiden met behulp van een keurmerk of een certificaat. Daarmee kun je handelaren en/of consumenten informeren over bijvoorbeeld eerlijke handel, kwaliteit of duurzaamheid. Het doel van een keurmerk of certificaat is om de koper vertrouwen te geven dat jouw product of dienst aan bepaalde eisen voldoet.
Inmiddels bestaan er al veel verschillende keurmerken en certificaten. In de afbeelding hieronder zie je een selectie.
Keurmerk of certificaat?
Het verschil tussen een keurmerk en een certificaat is niet altijd duidelijk en wordt vaak door elkaar gebruikt. Over het algemeen stellen we dat als je gecertificeerd bent, je voldoet aan bepaalde opgelegde eisen. Deze eisen zijn vaak door een onafhankelijke partij opgesteld. Daarom mag je een bepaald ‘gecertificeerd’ keurmerk gebruiken. Er zijn ook keurmerken zonder certificering. Zulke keurmerken kun je dan gebruiken zonder aan bepaalde eisen te voldoen of je kunt er zelf eisen aan koppelen.
Het verschil zit hem dus in de eisen die aan een keurmerk gesteld worden. Hieruit blijkt dus dat het ene keurmerk het andere niet is. Er zijn tegenwoordig heel veel verschillende keurmerken en daardoor verliezen consumenten soms het vertrouwen in keurmerken. In onderstaand filmpje gaan een aantal mensen hierover in discussie en bespreken enkele voor- en nadelen van keurmerken.
Drie categorieën keurmerken
Op basis van de eisen en de controle op deze eisen kun je keurmerken indelen in drie verschillende categorieën, namelijk:
- Keurmerk ontwikkeld door onafhankelijke partijen
Dit zijn vaak maatschappelijke organisaties die geen belangen hebben bij productie, handel en verkoop. Bij deze keurmerken dien je gecertificeerd te worden door gespecialiseerde bedrijven (certificerende instellingen). Deze bedrijven zijn dan vervolgens weer erkend (geaccrediteerd) door de Raad van Accreditatie. Dit is een organisatie die hiervoor speciaal is aangesteld door de Nederlandse overheid. In de visserij zijn MSC (Marine Stewardship Council) en FOS (Friend of the Sea) voorbeelden van zulke keurmerken. - Keurmerken ontwikkeld door overkoepelende bedrijfsorganisaties voor hun leden
Leden bepalen samen de criteria, eventueel samen met deskundigen. Organisaties regelen zelf ook de controle. In de visserij is Waddengoud een voorbeeld van zo’n keurmerk. - Keurmerken ontwikkeld door individuele bedrijven
Keurmerken gebaseerd op eigen productstandaarden (‘self declarations’); deze worden vaak meer als marketingtool gebruikt. In de visserij zijn Noordzeevis uit Scheveningen en Noordzeevis uit IJmuiden voorbeelden van zulke keurmerk.
Iedereen kan dus een keurmerk afgeven, maar het geeft over het algemeen meer vertrouwen als een keurmerk door onafhankelijke partijen is ontwikkeld en door certificerende instellingen wordt beoordeeld. In de derde groep worden soms dubieuze keurmerken opgericht. Het Belgische tv-programma Basta maakte op dit laatste type keurmerk een grappige parodie zoals hieronder is te zien. Belangrijke boodschap is dat je kritisch moet blijven bij het beoordelen van een keurmerk!
Keurmerken in de visserij
Zoals hierboven al valt te lezen, bestaan er ook in de visserij verschillende keurmerken. Als visser is het soms moeilijk om te bepalen welk keurmerk belangrijk is voor het bedrijf. In onderstaande tabel staan zes verschillende keurmerken in de visserij met daarbij een beschrijving waarop deze keurmerken zich richten. Deze tabel is opgesteld op basis van een studie van Wageningen Economic Research uit 2014.
Daarnaast zijn er nog maatschappelijke organisaties die zich inzetten om consumenten te adviseren over welke visserijproducten duurzaam zijn om te consumeren. Voorbeelden hiervan zijn de Viswijzer en Vis & Seizoen.
De zes keurmerken en de twee consumentenadvies hulpmiddelen verschillen ook van elkaar als het gaat om hoe belangrijk ze zijn voor de verschillende schakels in de visketen. Wat een supermarkt belangrijk vindt aan een keurmerk kan verschillen van wat de horeca belangrijk vindt. Hieronder zie je een overzicht van de verschillende schakels in de visketen en hun voorkeur qua keurmerken.
Keurmerken vergelijken
In januari 2019 zette Milieu Centraal bijna 250 keurmerken met een duurzaamheidsclaim op een rij. Uit de resultaten bleek dat 10 keurmerken er op het gebied van strenge eisen, betrouwbaarheid en duidelijke informatie bovenuit staken. Deze keurmerkenwijzer is hier te vinden.
In de top-10 zitten ook twee keurmerken voor vis, namelijk MSC (Marine Stewardship Council, voor wildgevangen vis) en ASC (Aquaculture Stewardship Council, voor kweekvis). Een uitleg over het MSC-keurmerk is te vinden in onderstaand filmpje.
Het MSC keurmerk gaat over de ecologische aspecten van een visserij, bijvoorbeeld de gezondheid van het visbestand. Daarentegen zegt het niets over bijvoorbeeld de kwaliteit van de gevangen vis. Wel richt MSC zich vanaf 2019 in toenemende mate op de arbeidsomstandigheden op zee en in de keten. Meer informatie hierover kun je vinden via deze link. Naast arbeidsomstandigheden is dierenwelzijn ook een steeds belangrijker punt van aandacht voor MSC. Dit zal mogelijk in de nabije toekomst opgenomen worden in de certificering. Meer informatie over dierenwelzijn in de visserij is te vinden in het kennisdossier ‘Vissenwelzijn’.
Verdiep jezelf in de mogelijkheden!
In de Nederlandse visserij is er discussie over het gebruik van het MSC-keurmerk. Vissers vragen zich af of het niet dragen van een MSC-keurmerk ook automatisch betekent dat je niet duurzaam vist. En helpt het keurmerk om visserijen duurzamer te maken of is het een bevestiging van de goede weg (dus niet de oorzaak)? Dit zijn vragen die niet eenvoudig te beantwoorden zijn, maar in onderstaande video is een visser aan het woord die er zijn mening over geeft.
Uiteindelijk is het belangrijk om jezelf te verdiepen in de verschillende opties en na te gaan wat voor voordelen een keurmerk voor jouw bedrijf en jouw klanten zou kunnen hebben.
Is de consument bereid te betalen voor duurzaamheid?
Dat is nog maar de vraag. In meerdere onderzoeken onder consumenten is een effect aangetoond dat ecolabels zoals een keurmerk als MSC (Marine Stewardship Council) ertoe doen. Tegelijk wordt het ook steeds vaker als een basisvoorwaarde gezien door consumenten waarbij prijs-kwaliteit en smaak de belangrijkste redenen zijn om meer of minder te willen betalen voor een product. Het tv-programma Zembla maakte een aflevering over de rol van de keten, de consument, de producent en de overheid voor verduurzaming van ons voedselsysteem welke hieronder is te zien.
True pricing
Een andere trend is True pricing. Hierbij worden ook de verborgen kosten voor milieu, dier en mens meegerekend in de winkelprijs. Steeds vaker willen Europese supermarkten maar ook andere partijen in de keten weten wat deze verborgen milieukosten zijn van voedselproducten. Milieukosten voor de visserij zijn bijvoorbeeld het verbruik van brandstof, stikstof- en fijnstof uitstoot door kotters. Doordat deze verborgen kosten steeds vaker zichtbaar worden zullen partijen zoals supermarkten en consumenten hopelijk andere keuzes maken en voedselproducten met hoge milieukosten links laten liggen zoals je in onderstaande video kunt zien.
Voor de visser kan het stimulerend zijn om niet alleen de economische kosten (zoals brandstofverbruik) maar ook de milieukosten te verminderen. Goed voor het imago van het visproduct en goed voor de eigen portemonnee door lagere kosten. Voor Nederlandse mosselen zijn de milieukosten berekend bovenop de winkelprijs zoals je kunt zien in onderstaande figuur. Uit dit onderzoek bleek dat Nederlandse mosselkotters door modernisering minder CO2 en fijnstof kunnen uitstoten door bijvoorbeeld elektrisch te gaan varen in de toekomst. Daarmee zouden bijna alle milieukosten vermeden kunnen worden en daardoor krijgt het product een betere score qua milieuvriendelijkheid.
