Vissenwelzijn is een ingewikkeld onderwerp. Als je de vraag ‘hoe om te gaan met vissenwelzijn?’ wilt beantwoorden, dan is het belangrijk om je bewust te zijn van de verschillende manieren waarop vissen een rol spelen in ons leven. We eten vissen, vangen en kweken ze, genieten ervan in huis of in professionele aquaria en we gebruiken vissen als proefdier. Al deze activiteiten hebben een andere invloed op het welzijn van de vis.
Vissenwelzijn in verschillende categorieën
De Raad voor Dierenaangelegenheden presenteerde in 2018 een rapport over het welzijn van vissen waarbij de volgende acht categorieën werden gehanteerd:
- Zeevisserij op pelagische vis
- Zeevisserij op bodemvis
- Sportvisserij
- Binnenvisserij
- Aquacultuur
- Handel in siervissen en het bedrijfsmatig houden van siervissen (bv. publieksaquarium)
- Siervissen gehouden door particulieren
- Vissen als proefdier
Iedere categorie kent zijn eigen uitdagingen als het gaat om het verbeteren van vissenwelzijn. Een samenvatting van het rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden over het welzijn bij vissen is hier te vinden.
In dit artikel gaan we in op het welzijn bij kweekvis (nr. 5 hierboven) en wildvangst (nr. 1-4 hierboven). Wil je meer lezen over siervissen en vissen als proefdier? Lees dan hier het hele rapport.
Welzijn van kweekvis
Kweekvissen worden gehouden onder gecontroleerde omstandigheden en maken geen deel uit van de natuurlijke voedselketen. Het kweken van vissen is in die zin te vergelijken met het houden van andere dieren, zoals koeien, kippen en varkens. Kweekvis kent daarmee ook vergelijkbare uitdagingen rond welzijn. Bij het welzijn van gehouden dieren gaat het ‘om een leven dat de moeite waard is om geleefd te worden’. Meer hierover lees je in dit artikel. De onderstaande video geeft meer uitleg over de viskweek in Nederland en de aandacht voor dierenwelzijn binnen die sector.
Vissenwelzijn bij wildvangst
Van de acht categorieën besproken in het rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden hebben de pelagische-, demersale-, binnen- en sportvisserij te maken met wild gevangen vis. Deze vier categorieën gaan op verschillende manieren om met het thema vissenwelzijn. Zo heeft Sportvisserij Nederland bijvoorbeeld een Gedragscode welzijn vis opgesteld voor zijn leden om het welzijn te verbeteren. Binnen de beroepsvisserij, waar de andere drie categorieën onder vallen, is ook een groeiende aandacht voor vissenwelzijn te zien. Hierbij moet de beroepsvisserij ernaar streven om de vis zo min mogelijk te belasten tijdens het vangen en verwerken.
Met vissenwelzijn heeft de beroepsvisserij dus een ander uitgangspunt dan de viskweek, omdat wild gevangen vissen niet onder gecontroleerde omstandigheden worden gehouden is er geen sprake van het verhogen van de levenskwaliteit. Het gaat om het beperken van belasting op de vis in de periode tussen het moment van vangen tot het moment van doden of teruggooien in zee (discards).
Dierenwelzijn en keurmerken
Keurmerken spelen een belangrijke rol bij het verhogen van dierenwelzijn. Een keurmerk geeft een consument bepaalde informatie over een product, waardoor een consument ervoor kan kiezen om iets wel of niet te kopen. Er zijn tegenwoordig veel keurmerken in omloop, maar enkele keurmerken kijken gericht naar dierenwelzijn. Hieronder zullen we uiteenzetten welke keurmerken in de veehouderij, viskweek en visserij zich bezighouden met dierenwelzijn en hoe ze dat beoordelen.
Dierenwelzijn in de veehouderij
In de veeteelt is het gesprek over dierenwelzijn en het doden van dieren al langer aan de gang. Veel partijen (waaronder burgers, consumenten en maatschappelijke organisaties) hebben zich in dit gesprek gemengd. De geuite zorgen van partijen als “Wakker dier” zorgen voor de nodige ophef. Deze partijen bereiken veel mensen met soms confronterende campagnes. Het volgende filmpje van “Wakker dier” over de plofkip spreekt voor een hoop mensen tot de verbeelding.
Deze campagnes kunnen het gedrag van de consument beïnvloeden. Hierdoor kan bijvoorbeeld de verkoop van een product afnemen. De maatschappij oefent op deze manier druk uit op een product of bedrijf om dierenwelzijn te verbeteren.
De dierenbescherming kwam in 2007 met een keurmerk voor dierenwelzijn in de veeteelt, namelijk het Het Beter Leven Keurmerk. In eerste instantie was dit keurmerk er alleen voor kippen, maar het is nu ook beschikbaar voor ander vee. De producten krijgen een waardering van 1 tot 3 sterren. Dit gaat dan vaak om de ruimte die dieren krijgen, de aandacht voor gezondheid en de manier waarop de dieren worden gedood. Onderstaande video geeft hier ook meer informatie over.
Het Beter Leven Keurmerk wordt regelmatig herzien en wanneer nodig aangepast en verscherpt. Dit gebeurt altijd in samenspraak met de sector. Dit keurmerk streeft naar een goede samenwerking tussen de sector, de consument en de keten. De dierenbescherming heeft de ambitie om ook een standaard te ontwikkelen voor vissenwelzijn.
Dierenwelzijn bij het kweken van vis
Tot nu gaan de meeste keurmerken voor kweekvis niet of nauwelijks over vissenwelzijn. Dit is ook te zien in onderstaande video en afbeelding.
Keurmerken voor kweekvis besteden wel steeds meer aandacht aan vissenwelzijn. Het bekendste keurmerk voor kweekvis is het ASC (Aquaculture Stewardship Council) keurmerk. Dit keurmerk heeft aangegeven dat er een werkgroep is opgezet die gaat kijken hoe vissenwelzijn het beste in de standaard kan worden opgenomen voor kweekvis.
Keurmerk voor welzijn van wild gevangen vis
De belangrijkste keurmerken voor wild gevangen vis zijn MSC (Marine Stewardship Council) keurmerk en het Friend of the Sea keurmerk. Deze keurmerken kijken vooral naar de invloed van een visserij op het gehele visbestand en het ecosysteem, bijvoorbeeld naar het terugdringen of voorkomen van overbevissing en discards. Op dit moment kijken deze keurmerken niet naar de invloed van de visserij op vissenwelzijn, dit is (nog) geen onderdeel van het keurmerk. Nu de aandacht voor vissenwelzijn groeit, zie je ook dat de druk op MSC en Friend of the Sea groeit om hier aandacht aan te besteden. Dit is ook te zien in de afbeelding hieronder en kun je lezen in dit artikel op Foodlog.
De Raad voor Dierenaangelegenheden geeft dan ook aan dat het voor de hand zou liggen om te kijken of er een keurmerk ontwikkelt (of uitgebreid) kan worden voor welzijn bij wild gevangen vis.
Vissenwelzijn bij wildvangst verdient eigen aanpak
Je kunt je afvragen of keurmerken uit de veeteelt en viskweek te gebruiken zijn voor wild gevangen vis? Nee, eigenlijk nauwelijks. Er is een groot verschil tussen wildvangst en viskweek. Zo leven kweekvissen in een gecontroleerde, afgesloten omgeving, terwijl wilde vissen in hun natuurlijke omgeving leven. Er is bij wild gevangen vis dus geen sprake van het verbeteren van de levenskwaliteit omdat je de dieren in tegenstelling tot de veehouderij en viskweek niet langdurig verzorgt. De zorgperiode loopt hooguit van het moment van vangen in het net tot het doden of teruggooien in zee (discards).
Het streven bij het verbeteren van vissenwelzijn bij wild gevangen vis ligt dus met name op het terugdringen van de belasting op de vis gedurende dit proces. Keurmerken, maar ook wetgeving, gericht op het verbeteren van het vissenwelzijn bij kweekvis kunnen daarom niet een-op-een worden overgenomen en toegepast op de visserij.
Kansen bij andere aanpak
Dit betekent niet dat vissenwelzijn helemaal niet van toepassing is op de visserij. Dat blijkt ook uit de groeiende aandacht vanuit de maatschappij en uit de verschillende onderzoeken die al lopen op dit gebied. Het betekent enkel dat vissenwelzijn bij wild gevangen vis een andere aanpak vereist en dat het in een ander perspectief geplaatst moet worden ten opzichte van kweekvis (en andere vormen van veeteelt). Zo heb je als visser wel invloed op het welzijn van vissen tijdens de vangst, het aan boord brengen en het verwerken van de vangst. Hier liggen dan ook kansen voor vissers om de wild gevangen vis zo min mogelijk te belasten tijdens dit proces, zoals zo snel mogelijk verdoven of slachten en verwerken van de vangst. Hierover lees je meer in het artikel ‘Vissenwelzijn aan boord‘.
Wederzijds begrip en respect voor elkaars standpunten en belangen is een belangrijk vertrekpunt om met het thema vissenwelzijn aan de slag te gaan. Zo blijkt ook uit onderstaande video waarin een onderzoeker en een belangenbehartiger uit de visserij met elkaar in gesprek gaan over dit thema.
Benieuwd hoe de Nederlandse visserij naar deze discussie kijkt? Lees dan verder in het artikel Visie vissenwelzijn Nederlandse visserij.