Al jarenlang zijn er discussies over het instellen van beschermde gebieden op de Noordzee. Voor veel vissers is dit een belangrijk onderwerp, want veel vissers vrezen het verlies van visgronden bij het instellen van dergelijke gebieden. Ook is er bij veel vissers onduidelijkheid over wat er precies beschermd moet worden, waarom iets beschermd moet worden en hoe men dat het beste kan doen.
Vroeger speelde dit onderwerp niet zo. Aan ruimte was geen gebrek op zee en er was sprake van een vrije zee (Mare liberum). Dat is deels nog wel zo, maar op zee wordt het de laatste tijd steeds drukker. Hierbij gaat het niet alleen om de traditionele activiteiten als scheepvaart en visserij, maar ook om nieuwe gebruikers zoals offshore olie & gas, offshore wind, etc.. Door die drukte op zee kunnen (gebruiks)functies van de zee of het natuurlijk functioneren van de zee in de knel komen. Als dat laatste gebeurt, dan kun je proberen in stukken van de zee (bepaalde) activiteiten te weren en daardoor de zee meer ‘rust’ te gunnen en het de gelegenheid geven zichzelf te herstellen. Dan hebben we het over (het instellen van) beschermde gebieden.
Wat belangrijk is om te weten over beschermde gebieden is dat ze met verschillende doelen en op verschillende manieren kunnen worden ingesteld. Sommige beschermde gebieden hebben te maken met visserijdoelstellingen: door een overbevist bestand in een voor die soort belangrijk zeegebied met rust te laten, kan dat visbestand zich herstellen, waardoor ook de visserij weer mogelijk/beter wordt.
Andere beschermde gebieden worden ingesteld als een soort natuurgebied en zijn bedoeld om specifieke soorten (vogels, zeezoogdieren) te beschermen of bepaalde ecosystemen (bijvoorbeeld voortplantingsgebieden, kwetsbare zeegebieden) en habitattypes (bijvoorbeeld steenachtige gebieden of oesterbanken).
Er zijn allerlei beschermingsmaatregelen te verzinnen. Zo kun je een beschermd gebied volledig sluiten voor alle menselijke activiteiten (bijvoorbeeld recreatie, scheepvaart en visserij) of slechts voor bepaalde menselijke activiteiten (alleen gesloten voor bepaalde visserijmethoden). Ook kun je gebieden jaarrond sluiten of je kunt ervoor kiezen om gebieden tijdelijk te beschermen (bijvoorbeeld tijdens de paaiperiode).
In dit kennisdossier zullen we dieper ingaan op de mogelijke voor- en nadelen van beschermde gebieden, de situatie in het Nederlandse deel van de Noordzee en de verschillende doelstellingen van beschermde gebieden op de Noordzee.
