Er gebeurt veel op de Noordzee rondom de aanleg van offshore windparken. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige situatie op het Nederlandse deel van de Noordzee, een vooruitblik tot 2030 en een inkijkje in de periode daarna. Daarnaast geeft dit artikel ook een overzicht van de offshore windplannen van enkele andere Europese lidstaten rond de Noordzee.
Plannen Nederlandse deel Noordzee
Opwekking van duurzame energie is voor de regering een “activiteit van nationaal belang”. Daarom reserveert de regering ruimte op zee voor deze activiteit. De regering kiest voor een aantal grote windparken en wijst de locaties aan. Vervolgens is het aan marktpartijen om de windparken daadwerkelijk te bouwen en te onderhouden.
Een overzicht van deze windparken kun je in onderstaande tabel vinden.
Routekaart voor windenergie op zee. Bron: Rijksoverheid.
Hierboven is de routekaart zoals die er in 2023 uit ziet weergeven. De routekaart voor de aanleg van windenergiegebieden op zee verandert steeds. Als er weer nieuwe windenergiegebieden zijn aangewezen dan worden die toegevoegd aan de kaart. En als bekend is wat de planning is voor de aanbesteding en de bouw dan wordt dat ook toegevoegd.
Huidige situatie
Buiten de aangewezen windenergiegebieden is het bouwen van windparken niet mogelijk. Binnen de aangewezen gebieden wordt alleen toestemming gegeven voor de bouw van windparken binnen de kaders van de Wet windenergie op zee. Bij de besluitvorming dient schade aan de vrije horizon, recreatie en visserij dan zo veel mogelijk beperkt te worden.
De windenergiegebieden liggen bijna allemaal buiten de 12-mijlszone, omdat sommige mensen vinden dat de windmolens horizonvervuiling veroorzaken en vrezen dat de toeristensector er last van gaat krijgen. Dat kan in de toekomst veranderen. Over het algemeen geldt dat “permanent zichtbare werken”, zoals windmolens, wel kunnen worden toegestaan in de 12-mijlszone indien:
- er geen redelijke alternatieve locaties zijn;
- er geen betekenisvolle effecten optreden op de bescherming van de kust; en
- de gerelateerde activiteiten van nationaal belang zijn. Schade aan de vrije horizon, recreatie en visserij dient dan zo veel mogelijk beperkt te worden.
Het Rijk heeft een online informatiepunt over windenergie op de Noordzee gelanceerd genaamd ‘Wind op zee‘. Op deze website staat de meest actuele informatie over alle ontwikkelingen rondom offshore windparken voor het Nederlandse deel van de Noordzee. Hierbij kun je denken aan informatie over de voortgang van de huidige bouw, de plannen voor de toekomst en geplande bijeenkomsten rondom wind op zee. Daarnaast staat er op deze website ook informatie over de diverse effecten van de uitrol van windenergie op zee.
Plannen komende jaren
De Rijksoverheid regelt alle voorwaarden om windparken aan te kunnen leggen. Zo bepaalt de Rijksoverheid waar ze precies komen te staan, de vergunningen en de aansluiting op het elektriciteitsnet. De overige kosten zijn voor de partij die het windpark bouwt en exploiteert. In het verleden werden hier ook subsidies voor beschikbaar gesteld, maar de windmolenparken die nu worden aangelegd krijgen geen subsidie meer.
Situatie na 2030
In 2050 zal windenergie op zee een belangrijke energiebron zijn om de CO2-uitstoot van ons land naar nul terug te brengen. De verwachting is dus dat er nog meer windparken komen op zee. De onbenutte delen van de windenergiegebieden bieden nog maar beperkt ruimte voor nieuwe windparken.
Nieuwe windenergiegebieden wijst het kabinet aan in het Programma Noordzee 2022-2027. Voor 27 GW aan windenergie op zee zijn er acht zoekgebieden aangewezen die nog worden onderzocht. Het kaartje hieronder laat zien dat dit om grote gebieden op zee gaat. De gebieden zijn zo groot dat we steeds minder spreken over windparken en steeds vaker over windenergiegebieden.
Hieronder staan de twee kaartjes met op het bovenste kaartje de zoekgebieden zoals ze waren voordat het Programma Noordzee in 2023 deels was herzien. Op het onderste kaartje zie je dat door de herziening van het programma vooral in het gebied rond 6 en 7 extra ruimte is aangewezen als zoekgebied voor windenergie op zee.
Er is ook onderzoek gedaan naar de economische waarde van deze zoekgebieden voor de Nederlandse visserij. Dit onderzoek is te vinden via deze link.
Door de gedeeltelijke herziening in 2023 komen er de zoekgebieden in bovenstaande kaart bij. Bron: Rijksoverheid.
Mogelijke scenario’s
Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in het verleden 4 scenario’s uitgewerkt, welke zijn te vinden in dit rapport. Deze scenario’s proberen antwoord te geven op de vraag: wat zijn de mogelijke ruimtelijke en ecologische gevolgen van mogelijke ontwikkelingen op de Noordzee en specifiek in het Nederlandse deel van de Noordzee, en wat betekent dat voor het beleid?
Het hangt onder meer af van de vraag naar windenergie op zee en of het mogelijk is om het energiesysteem flexibeler te maken zodat we goed kunnen omgaan met de natuurlijke schommelingen in het aanbod van zon en wind. De laatste informatie over de situatie na 2030 is hier te vinden.
Plannen Verenigd Koninkrijk
Het Verenigd Koninkrijk was wereldwijd een leider op het gebied van windenergie op zee totdat eind 2021 China deze positie overnam. Het totale vermogen van wind op zee in de Britse wateren bedraagt in 2023 14 GW.
In 2023 zijn de Britten gestart met de bouw van het grootste windpark ter wereld op de Doggersbank. Dit is vanouds een belangrijk visgebied voor Nederlandse vissers. De ambitie is om in 2023 ten minste tot 50 GW aan windenergie op zee te produceren, zoals je in dit artikel kunt lezen.
Voor de vissers die in Brits water komen is het belangrijk om alle actuele ontwikkelingen te volgen. Er zijn volop bouwwerkzaamheden en men is bezig met surveys en onderzoeken. Via de site en app van Kingfisher kan een visser de Britse berichten ontvangen. De kaart die op deze site staat kan een visser helpen om inzicht te krijgen of er voor de komende periode voor een gebied berichten zijn afgegeven. Verder kan een visser een account aanmaken en aangeven in welke gebieden hij actief is en welke alerts hij wil ontvangen.
Plannen België
Informatie over de ontwikkelingen van windparken in de Belgische Noordzee is te vinden op de website van het Belgian Offshore Platform (BOP). Dit is de vereniging van investeerders en eigenaars van windparken in het Belgische deel van de Noordzee. Het BOP werd in 2011 opgericht om de ontwikkeling van windenergie in de Belgische Noordzee te bepleiten. Op de website van BOP is ook informatie over de ontwikkelingen van de windparken in de Belgische Noordzee te vinden.
Offshore windturbines in België vertegenwoordigen eind 2020 bijna 2.3 GW geïnstalleerde capaciteit in de Noordzee. Dit vertegenwoordigt ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag van België. Deze windturbines staan allemaal voor de kust van Zeebrugge (zie kaartje). In het Marine Ruimtelijke Plan van 2020-2026 is een tweede gebied gemaakt voor windparken op zee. Dit nieuwe gebied kreeg de naam ‘Prinses Elisabeth Windmolenzone’ en moet ervoor zorgen dat er dubbel zoveel capaciteit aan windenergie op zee komt te staan.
Plannen Duitsland
Duitsland heeft de doelstelling voor offshore windenergie verhoogd tot tenminste 30 GW in 2030, ten minste 40 GW in 2035 en ten minste 70 GW in 2045. Dit betekent dat het federale bureau voor de scheepvaart en hydrografie (BSH) het gebiedsontwikkelingsplan voor de Noordzee en de Baltische zee steeds weer bijwerkt. In 2020 was de doelstelling voor 2030 nog 20 GW. Half 2023 was er in totaal 8,4 GW aan windenergie op zee geïnstalleerd, waarvan 7,1 GW in de Duitse Noordzee en 1,3 GW in de Baltische zee. BSH heeft een website waarop actuele informatie over de windparken op zee te vinden is.
Overzicht van de offshore wind plannen voor de EEZ van Duitsland. Bron: Federale Bureau voor de Scheepvaart en Hydrografie (BSH).
Plannen Denemarken
Denemarken was het eerste land met een windmolenpark op zee, namelijk het windmolenpark Vindeby. Daarnaast had Denemarken ook het eerste grootschalige windmolenpark in de vorm van Horns Rev 1. Dit park werd opgeleverd in 2002. Het Deense Energie Agentschap heeft een website met het laatste nieuws over windparken op zee voor het Deense deel van de Noordzee.
Mogelijkheden voor drijvende windparken
Omdat ondiepe gebieden in zee wereldwijd schaars zijn – en omdat ze ook druk gebruikt worden door andere sectoren – wordt gewerkt aan drijvende offshore windturbines (zie hieronder). Deze ontwikkelingen kunnen er in de toekomst mogelijk voor zorgen dat windmolens buiten de drukke, ondiepe gebieden in zee geplaatst kunnen worden en er minder conflicten ontstaan.
In 2017 werd het eerste drijvende windpark in gebruik genomen voor de kust van Schotland, Hywind Scotland. Dit park op ongeveer 15 km van de kust van Aberdeenshire is in 2021 voltooid en heeft een opgesteld vermogen van 50 MW en bestaat uit 5 drijvende windmolens. Er is de afgelopen jaren ook gebouwd voor de Noorse kust aan het park Hywind Tampen. Lees daar hier meer over. In het windpark Hywind Scotland zijn in 2023 proeven gedaan met het vissen in dit park: