Op 23 juni 2016 is er in Verenigd Koninkrijk (VK) gestemd over het blijven (remain) of het verlaten (leave) van de Europese Unie (EU). Van tevoren was er veel onduidelijkheid over wie er zou gaan winnen. Er is dan ook hard campagne gevoerd door beide kanten. Na het tellen van de stemmen bleek dat 52% van de Britten voor het verlaten van de EU hadden gestemd. De ‘Brexit’ was een feit. Voor velen kwam de Brexit als een verrassing, zoals ook te zien is in deze video.
Waarom hebben de Britten ervoor gekozen om de EU te verlaten? In dit artikel beschrijven we welke ontwikkelingen en gebeurtenissen een rol hebben gespeeld bij de Brexit. In 1973 trad het VK toe tot de EU. Hierbij verliep de relatie tussen de EU en het VK soms moeizaam. Een deel de Britse bevolking vindt dat het VK zelfstandig moet zijn en geen onderdeel uit dient te maken van de EU. Dit gevoel komt deels uit het verleden. Ooit was het Britse rijk het grootste rijk ter wereld. In de afbeelding hieronder is het Britse rijk te zien op het hoogtepunt in 1921. Ook de rol die de Britten gespeeld hebben in de Tweede Wereldoorlog (WOII), ze zijn nooit bezet geweest, heeft hieraan bijgedragen.
Al in 1975 is er voor het eerst gestemd door de Britten over het wel of niet lid blijven van de EU. Toen stemde een ruime meerderheid (67% voor, 33% tegen) om in de EU te blijven. Maar het gevoel dat het VK onderdeel is van de EU zonder inspraak bleef bij een deel van de Britse bevolking. Dit was met name in Engeland het geval.
Immigratie vanuit de EU
In 2004 is de EU uitgebreid met een aantal Oost-Europese staten. Dit zorgde voor een toename van immigranten naar het Verenigd Koninkrijk. In tegenstelling tot Nederland opende het Verenigd Koninkrijk wel direct haar grenzen voor Oost-Europese immigranten. Door de Britse regering werden de immigranten gezien als hard nodig om het tekort aan zowel goed opgeleide als laag betaalde arbeiders op te vangen. Ook in de Britse visserij werken immigranten, veelal Oost-Europeanen. In 2017 werd een onderzoek uitgevoerd onder Britse scheepseigenaren en schippers. Hieruit bleek dat 23% van de mensen werkend in de visserij niet-Brits te zijn, zoals te zien is in onderstaande afbeelding.
Maar door de vele immigranten ontstond er onder de Britse arbeidersklasse een afkeer tegen immigranten. De premier van het VK op dat moment was David Cameron. Hij was bang dat bij de volgende verkiezingen zijn Conservatieve partij te veel stemmen zou verliezen aan een anti Europa partij, de UKIP. Om de verkiezingen te winnen beloofde hij dat er gestemd zou worden over het wel of niet in de EU blijven door middel van een referendum. Zijn partij won de verkiezing en er kwam een referendum over het EU-lidmaatschap.
EU Referendum – hoe een zekere overwinning uitliep op een verrassing
Premier David Cameron ging ervan uit dat het ‘remain’ kamp, de voorstanders van in de EU blijven, zou winnen. Het ‘leave’ kamp, de tegenstanders van het EU-lidmaatschap, was niet goed georganiseerd. Dit alles veranderde toen Boris Johnson, een populaire oud-burgemeester van Londen, en ook andere toonaangevende politici als Michael Gove overstapten naar het Brexit-kamp. Toen kreeg het ‘leave’ kamp de wind in de zeilen met steun van populaire media. Tijdens de campagne zijn er door de voor- en tegenstanders veel mythes en verdraaide waarheden verspreid, zoals te zien in de afbeelding hieronder.
Hierdoor was het voor de Britse bevolking moeilijk om te kiezen. Uiteindelijk bleek een kleine meerderheid (52%) voor het verlaten van de EU te stemmen. In de Britse visserij lagen de verhoudingen anders. Daar stemde maar liefst 92% voor ‘leave’. Het overgrote deel van de Britse vissers (met name in Engeland) gaf de EU de schuld van de lege vishavens en de in hun ogen scheve quotaverdeling. Maar ook van de strikte invoering van de aanlandplicht en beschermde gebieden, dit terwijl het VK een grote voorstander is van deze maatregelen. Op deze emotie in visserijkringen is tijdens de Brexit campagne ingespeeld; mede hierdoor werd visserij een speerpunt van de Brexit campagne.
Wat gebeurt er na het referendum?
De grote vraag die overbleef was: wat nu? David Cameron is na de uitslag van het referendum afgetreden als premier. Zijn opvolger was Theresa May, die tijdens het referendum nog voorstander was om in de EU te blijven. Onder Theresa May hebben de Britten officieel aangegeven te zullen vertrekken uit de EU, met het zogenaamde artikel 50. Dit wordt verder uitgelegd in onderstaande video:
Theresa May werd weer vervangen door Boris Johnson. Deze snelle doorwisseling laat goed zien hoe ingewikkeld de scheiding is tussen het VK en de EU. Een van deze ingewikkelde punten draaide om Noord-Ierland. Zo is Noord-Ierland onderdeel van het VK en zou het bij een Brexit ook uit de EU stappen, terwijl Ierland wel onderdeel blijft van de EU. Het grensverkeer tussen beide staten moest dus ook goed geregeld worden. Na lang onderhandelen werd de scheiding uiteindelijk een feit. Op 31 januari 2020 verliet het VK officieel de EU.
De uitkomsten van de Brexit zijn nog deels onduidelijk, ook voor de visserij. Om het vertrekpunt van de onderhandelingen en de mogelijke gevolgen voor de visserij te kunnen begrijpen is kennis van zeerecht belangrijk. Lees hierover meer in dit artikel over zeerecht.