Zonder regels op zee kan iedereen doen wat zij of hij wil. Elke visser zou dan zelf kunnen bepalen waar, met hoeveel schepen en met welke netten en maaswijdte zij of hij vist. Alle koopvaardijschepen zouden dan kriskras door elkaar varen, bedrijven zouden overal windmolenparken kunnen neerzetten, oliemaatschappijen kunnen dan overal gas of olie uit de zeebodem halen, enzovoort. Waarschijnlijk zou dit leiden tot ruzies tussen gebruikers, onveilige situaties op zee en gaat dit ook ten koste van het leven in zee.
Om dit soort situaties te voorkomen zijn er regels opgesteld over het gebruik van de zee. Voor vissers komen daar nog meer regels bij over bijvoorbeeld hoeveel vis je mag vangen en welke vergunningen, machtigingen en certificaten je nodig hebt om te vissen. In dit artikel leggen we daarom enkele belangrijke en veelgebruikte termen uit en geven we een overzicht van de belangrijkste partijen die een rol spelen in de politieke besluitvorming.
Bij het nemen van besluiten over de zee zijn veel verschillende partijen betrokken. Hieronder volgt een overzicht van de meest belangrijke partijen op verschillende niveaus: internationaal, Europees en nationaal.
Alle regels komen voort uit verschillende vormen van afspraken op de verschillende niveaus (internationaal, Europees en nationaal). Deze afspraken worden ook wel (rechts)instrumenten genoemd. Een instrument legt wet- en regelgeving vast, om vervolgens hiermee het beleid van de betrokken partijen mee te coördineren of te adviseren. De belangrijkste vormen van instrumenten leggen we hieronder uit.
Verschillende soorten instrumenten
Veel instrumenten zijn gebaseerd op verdragen. Een verdrag is een schriftelijke, bindende overeenkomst (een soort contract) tussen twee of meer partijen (bijvoorbeeld twee landen of internationale organisaties). Verdragen zijn alleen geldig voor landen, en niet voor bedrijven of personen. Andere veelgebruikte termen voor een ‘verdrag’ zijn ‘conventie’, ‘pact’ of ‘akkoord’.
Verdragen zijn hét uitgangspunt van de EU-wetgeving. Daarnaast bevatten ze de doelstellingen van de EU, de regels waar EU-instellingen zich aan moeten houden en beschrijven ze hoe je besluiten moet nemen. Dit noemen we ‘primaire wetgeving’.
Primaire wetgeving
Er bestaan twee soorten verdragen:
- Een bilateraal verdrag is een verdrag waarbij er een afspraak is tussen twee partijen, bijvoorbeeld tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Bijvoorbeeld: de verdragen die de Europese Unie met Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk sluit over de visquota.
- Een multilateraal verdrag is een verdrag waarbij er een afspraak is tussen meerdere partijen, bijvoorbeeld Nederland en meerdere andere partijen. Bijvoorbeeld: het Internationaal Verdrag voor de veiligheid van mensenlevens op zee (SOLAS). Dat verdrag beschrijft aan welke eisen zeegaande schepen moeten voldoen op het gebied van constructie, uitrusting en bemanning.
Op basis van verdragen worden vervolgens verordeningen, richtlijnen en besluiten opgesteld. Dit noemen we ‘afgeleide (of secundaire) wetgeving’. Deze afspraken gelden vooral op Europees niveau. Hieronder gaan we in op veelgebruikte termen uit de secundaire wetgeving.
Secundaire wetgeving
- Een verordening is een vorm van wetgeving die vanaf het moment dat ze in werking treedt geldig is voor alle EU-landen. Een land moet de afspraken dan uitvoeren zoals beschreven in de verordening. Deze vorm van wetgeving noemt men ook wel ‘bindend’, er is geen ruimte om er als land een eigen draai aan te geven.
- Richtlijnen hebben een bepaald doel, maar bieden landen de vrijheid om zelf te bepalen hoe ze dat willen bereiken. Elk EU-land moet de Europese richtlijnen omzetten in nationale wetgeving die tot het gestelde doel moet leiden. Richtlijnen zijn één van de meest voorkomende vormen van wetgeving in de EU.
- Een besluit is een vorm van wetgeving die net als een verordening bindend is. Het verschil met een verordening is dat een besluit niet voor alle EU-landen geldt. Een besluit geldt alleen voor de partij(en) die worden benoemd. Dit kunnen ook bedrijven of personen zijn.
Ten slotte kan de Europese Commissie of een andere EU-instelling met aanbevelingen of adviezen bepaalde standpunten uitdragen naar de EU-lidstaten. Deze adviezen zijn niet bindend, maar via een advies kan een EU-instelling wel een verklaring afleggen zonder dat dit wettelijke gevolgen heeft. Het is dus vrijblijvend, maar het kan wel de gewenste richting van het beleid aangeven.
Wetgeving Nederland
Op nationaal niveau worden besluiten over de visserij vastgelegd in uitvoeringsregelingen. In de uitvoeringsregeling voor zeevisserij staat alle belangrijke wetten en verordeningen voor de Nederlandse visserij. In deze regelingen komen eigenlijk alle wetten, regels en verdragen samen.
Onderwerpen van regelgeving
Je hebt nu een idee gekregen van de betekenis van een aantal veelgebruikte termen in de politieke besluitvorming. Zo heb je gelezen over verschillende niveaus waarop afspraken worden gemaakt en welke vormen van afspraken er zijn. Maar waarover wordt eigenlijk allemaal wet- en regelgeving gemaakt? Hieronder zie je een overzicht van verschillende onderwerpen waar wet- en regelgeving voor bestaat en waarmee je in de visserij te maken hebt.
In de afbeelding heeft ieder onderwerp een eigen symbool gekregen (zie de rode cirkels). Ieder onderwerp heeft zijn eigen set aan wet- en regelgeving waaraan je moet voldoen. Ook zijn er voor ieder onderwerp weer andere partijen betrokken.
Bij het maken van regels en afspraken die van invloed zijn op de visserij komen veel verschillende partijen aan bod. Op internationaal niveau is de Verenigde Naties (VN) zeer belangrijk. Als de VN iets besluit, dan heeft dat altijd effect op Europese en nationale wet- en regelgeving. Dit is echter en zeer traag proces, want er zitten vaak jaren tussen een VN-verdrag en een (aanpassing in de) Nederlandse wet!
In de volgende artikelen gaan we per niveau in op de politieke besluitvorming. Dit doen we aan de hand van de verschillende onderwerpen waar afspraken over zijn. Aan de hand van de symbolen uit bovenstaande afbeelding wordt telkens duidelijk gemaakt over welk(e) onderwerp(en) het gaat. In het volgende artikel gaan we als eerste in op de internationale besluitvorming.