In de visserij zijn in binnen- en buitenland allerlei initiatieven gaande waarbij de traditionele keten op de andere manier wordt ingericht, met als doel ‘meer waarde creëren voor vis’. Een voorbeeld van een traditionele keten en de prijsopbouw in een dergelijke keten is hieronder te zien.
Om als visser zelf meer waarde te kunnen toevoegen aan je product, is het van belang de kansen in de verschillende schakels te onderzoeken. In de land- en tuinbouw en ook in de visserij worstelen ondernemers met de vraag of een andere ketenorganisatie, een andere manier van produceren of een ander product kan leiden tot een meer duurzame en/of efficiëntere productie en een positiever bedrijfsresultaat.
Andere ketens visserij
In 2015 heeft Wageningen Economic Research zes voorbeelden van nieuwe keteninitiatieven in kaart gebracht. De volgende voorbeelden komen daarin aan bod:
- Zuidwester Vis
- Vers van de Visser
- Vissersgilde van Thorup Strand (Denemarken)
- Ekofish Groep
- Zeeverse Vismarkt
- North Sea Chefs (België)
De verhalen over de initiatieven bevatten belangrijke informatie en lessen over schakels in de keten, persoonlijke drijfveren, aanleiding, voordelen, sleutels tot succes en hobbels op de weg die visserijondernemers tegen zijn gekomen. Een uitgebreide beschrijving van deze zes nieuwe keteninitiatieven is hier te vinden. Drie van deze voorbeelden zijn ook te zien in onderstaande video (Engelstalig).
De korte keten
Er is in toenemende mate aandacht voor de korte keten. Met een korte ketens doelt men vaak op ‘geen of maximaal één schakel tussen producent (visser of kweker) en consument‘. De Taskforce Korte Keten spreekt ook wel over een toeleveringsketen bestaande uit een beperkt aantal marktdeelnemers die streven naar samenwerking, plaatselijke economische ontwikkeling en nauwe geografische en sociale betrekkingen tussen producenten, verwerkers en consumenten.
Uitdagingen korte keten visserij
Ondanks verschillende initiatieven om een korte keten te introduceren in de visserij, is dit nog niet zo eenvoudig gebleken. Er zijn namelijk een aantal uitdagingen rond de korte keten voor verse vis. Hieronder een uiteenzetting van enkele belangrijke uitdagingen.
- Allereerst zijn de internationale logistieke ketens van vis zeer efficiënt ingericht. Hoewel ze zeer efficiënt zijn in de logistiek, kan er bij geïmporteerde vis uit diverse niet-Europese landen geen garantie worden gegeven dat de vis op een duurzame en/of eerlijke manier is gevangen of gekweekt.
- Ten tweede zijn alle eerdere initiatieven bezien vanuit de visser. Regelmatig stokten de initiatieven door belemmeringen zoals instabiele aanvoervolumes bij slecht weer, ontbrekend belang en/of perspectief van/voor ketenpartijen (bijvoorbeeld groothandel en supermarkt), of door te hoge arbeidsinzet (kosten) ten opzichte van de inkomsten (baten) voor de visser. In tegenstelling tot agrarische ondernemers is een visser nauwelijks aan de wal doordat ze op zee zitten. Een midden- en kleinbedrijf in de visserij zal bij een kortere keten óf de verwerking óf de logistiek en marketing moeten uitbesteden aan een andere partij of aan personeel aan de wal. Aangezien er momenteel binnen de visserijsector een tekort is aan gekwalificeerd personeel, is het een uitdaging om personeel vrij te spelen voor walzaken. Helemaal als er minder wordt verdiend als gevolg van hoge brandstofkosten en relatief lage vangstvolumes.
- Tenslotte geldt in Nederland een verplichte vangstregistratie op een visafslag. Dit verhoogt voor kottervissers de drempel om een korte keten te starten. De Noordzeevisser moet zijn vis toch al laten wegen en registreren bij een visafslag. Hij kan niet zoals boeren het product rechtstreeks aan een consument verkopen zonder tussenkomst van de visafslag voor de vangstregistratie. Het is dan gemakkelijker om de geregistreerde vis vervolgens via de veilingklok te verkopen dan zelf weer op te halen en buiten de veilingklok te verkopen. Ondanks deze uitdagingen liggen er ook zeker kansen zoals je hieronder kunt zien.
Ondanks de vele uitdagingen liggen er zeker kansen. Zo zie je dat er steeds maar aandacht komt voor de korte keten. De Gemeente Amsterdam heeft namelijk als doelstelling om in 2030 minstens 25% van het voedsel uit de regio te laten komen. Daar valt dus ook Noordzeevis uit die in Nederlandse havens zijn gelost.
Ketensamenwerking
De Kadergroep Visketen was een Nederlands voorbeeld van ketensamenwerking. Deze Kadergroep Visketen bestond uit vissers, handelaren en andere ketenpartners. In de praktijk bleek dat het aangaan van samenwerking in de keten soms moeizaam verliep doordat er veel onbekendheid en wantrouwen naar elkaar toe was. Een jarenlange, niet optimale interne communicatie vanuit besturen, tussen besturen en tussen ketenpartners was daar volgens de Kadergroep Visketen de oorzaak van. De leden van de Kadergroep Visketen wilden daar iets aan doen en maakten zich hard voor een betere samenwerking in de visketen. Dankzij de Kadergroep Visketen zijn hier stappen in gemaakt, al is de Kadergroep Visketen inmiddels opgeheven.
In 2015 gaf de Kadergroep Visketen een opdracht aan studenten van Hogeschool CAH Vilentum Dronten/Almere om de visserijketen en keteninitiatieven in kaart te brengen en deze te spiegelen aan keteninitiatieven in de agrarische sector. Ze kwamen onder andere met de volgende conclusies:
- Vissers kijken vooral naar hun eigen aandeel in de keten, ze kijken niet over de keten heen.
- Het is onduidelijk wie er nu controle heeft over de keten.
- Informatie wordt niet of slecht gedeeld tussen ketenpartners.
- Er wordt te weinig gedaan aan marketing voor het product Noordzeevis.
- Een deel van de vissers is erg innovatief en leergierig.
Het hele onderzoeksrapport is hier te vinden. Ook werd er een bezoek gebracht tijdens de ”Toer-de-Boer” aan vier verschillende agrarische ondernemingen die succesvolle initiatieven hebben ontplooid voor regionale vermarkting van hun producten. Informatie over deze bedrijven om inspiratie op te doen is hier te vinden. Hieronder zijn filmpjes te vinden van twee van dergelijke bedrijven.