Er zijn voldoende hulpmiddelen beschikbaar die je kunnen helpen de kwaliteit van je vis, schaal- en schelpdieren verder te verbeteren. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van een aantal van deze hulpmiddelen. Op die manier kun je jouw vis, schaal- en schelpdieren spartelvers op de markt zetten, net zoals de vis in onderstaande video.
Hygiëneplan, een handboek voor kwaliteit
Een eerste stap in het verbeteren van de kwaliteit is het opstellen van een hygiëneplan, ook wel kwaliteitshandboek genoemd. Hieronder geven we een aantal algemene punten waar je aan kunt denken bij het opstellen van een hygiëneplan. Bedenk wel dat dit per type visserij/schip (veel) kan verschillen. Deze lijst biedt een aantal suggesties.
Vangstmethode
- maatregelen om huidbeschadigingen, stikken, kneuzingen en verwondingen te beperken
Vangst verwerken
- wijze van vangst aan boord halen
- sorteren van de vangst
- strippen en leegbloeden
- spoelen
- koelen – opslag aan boord
Temperatuurbeheersing
- manier van koelen
Wegen, labelen en verpakken (traceerbaarheid)
Hygiëne aan boord
- schip en apparatuur
- persoonlijke hygiëne
- schoonmaakrooster
- messenbeleid
Onderhoud aan boord
Er is ook een kort rapport opgesteld door Scienta Nova met concrete aandachtspunten met betrekking tot hygiëne aan boord van vissersschepen. Dit document is hier te vinden.
Als je de belangrijkste punten hebt bepaald, beschrijf je vervolgens hoe je deze punten gaat aanpakken (werkwijze) en hoe je erop gaat toezien dat het ook echt zo gebeurt (controle). Belangrijk is dat iedereen aan boord bewust is van het plan en zich hier ook aan houdt!
HACCP en hygiënecodes
Voor sommige visserijen is het zelfs verplicht om volgens HACCP te werken. HACCP staat voor het Engelse Hazard Analysis and Critical Control Points. Naar het Nederlands vertaald staat het voor Gevarenanalyse en Kritische Beheerpunten. Het komt erop neer dat je volgens een bepaalde werkwijze in kaart brengt wat de risico’s voor jou zijn en hoe je deze risico’s kunt beperken. Deze werkwijze is in het leven geroepen omdat we met zijn allen afgesproken hebben dat iedereen recht heeft op veilig voedsel. En zoals je in dit artikel kunt lezen, zijn er ook risico’s voor visserijproducten. De HACCP-methode staat hier in meer detail beschreven.
{{Missende afbeelding (7790-salmonella_typhimurium_cc_volker-brinkmann-max-planck-institute-for-infection-biology-berlin-germany) http://vistikhetmaar.nl/app/uploads/2019/06/Salmonella_typhimurium_CC_Volker-Brinkmann-Max-Planck-Institute-for-Infection-Biology-Berlin-Germany.jpg }}Verplicht voor mij?
Voor de pelagische visserij en schepen waar schaal- en schelpdieren worden gekookt is HACCP verplicht. Om het toepassen van HACCP eenvoudiger te maken zijn er hygiënecodes ontwikkelt. Indien deze beschikbaar zijn, kun je deze opvragen bij de brancheorganisatie. Hier zijn een aantal hygiënecodes gegeven:
- een hygiënecode voor aan boord gekookte schaal- en schelpdieren.
Belangrijke kanttekening is wel dat er sinds de publicatie van die hygiënecode er aanvullende wetgeving is bijgekomen. Ieder schip dient de hygiënecode aan boord te hebben en daarnaar te handelen (hierop kan ook worden gecontroleerd door de Nederlandse Voedsel & Warenautoriteit (NVWA); - de hygiënecode voor hygiënisch werken in visafslagen;
- hygiënecode voor de visdetailhandel.
Voor de platvisvisserij is geen hygiënecode beschikbaar. Deze visserij is ook niet verplicht om een HACCP-plan te hebben. De pelagische visserij is dit wel, maar hier is ook geen hygiënecode voor beschikbaar. In de pelagische visserij is het HACCP-plan per schip geregeld.
Ontwikkelingen op het gebied van kwaliteit
De ontwikkelingen op het gebied van kwaliteitszorg staan niet stil. Hier beschrijven we eerst een aantal eisen en trends vanuit de markt, namelijk:
- Kwaliteitsstandaarden
- Traceerbaarheid en transparantie
- Luchtkwaliteit
1. Kwaliteitsstandaarden
Naast wettelijke eisen kunnen er ook eisen vanuit de markt worden opgelegd aan de levensmiddelenindustrie. Zo kan er bijvoorbeeld geëist worden dat een bedrijf zich moet houden aan bepaalde standaarden uit de levensmiddelenindustrie. Onderdeel van alle standaarden is HACCP, maar er worden nog extra eisen gesteld aan bijvoorbeeld het product, personeel en/of het proces.
Dit zijn de meest gebruikte standaarden in de levensmiddelenindustrie:
De laatste decennia is te zien dat de eisen die worden opgelegd aan bedrijven die met levensmiddelen werken, steeds strenger zijn geworden. Dit lijkt een trend die voorlopig nog niet ten einde is. Het kan dus goed zijn dat de visserij hier in de toekomst meer mee te maken zal krijgen.
2. Traceerbaarheid en transparantie
In de Europese- en Nederlandse warenwet is vastgelegd dat voedsel traceerbaar moet zijn. Dit houdt in dat als een consument een visje koopt, het te allen tijde mogelijk moet zijn om te achterhalen waar en door wie de vis gevangen is, door wie de vis verwerkt is en door wie de vis verkocht wordt.
{{Missende afbeelding (7801-traceerbaarheid_c2_nl-visbureau-prosea-noordzeevis-uit-scheveningen) http://vistikhetmaar.nl/app/uploads/2019/06/Traceerbaarheid_C2_NL-Visbureau-ProSea-Noordzeevis-uit-Scheveningen.png }}Veel van deze informatie is te vinden op het etiket van het product. Sinds 13 december 2014 zijn er nieuwe regels voor de etikettering van visserijproducten. In dit document zijn de verplichte regels voor voorverpakte en niet-voorverpakte visserijproducten weergegeven. Hieronder zie je een voorbeeld van een etiket voor kabeljauw (niet-voorverpakt visserijproduct).
Recent was er nog een item over de etikettering en traceerbaarheid van vis bij het tv-programma Kassa. Daarin was te zien dat er een groeiende vraag is naar informatie over vis bij consumenten. Het item is hieronder terug te vinden.
In 2015 verscheen er ook een onderzoeksrapport over de traceerbaarheid in de kabeljauwketen en het aantonen van verse vis. Het gehele rapport is hier te vinden.
Voor het verbeteren van de traceerbaarheid en transparantie zijn automateriseringsoplossingen ontwikkeld. In de video hieronder zie je hoe dit kan werken in de visserij.
3. Luchtkwaliteit aan boord
De eerste vis die gevangen is in de week, heeft het langst in het visruim gelegen wanneer deze aan wal komt. Om vis langer vers te houden is een systeem bedacht dat de lucht zuivert van bacteriën en schimmels. Een bedrijf dat zich hier mee bezig houdt is Aersmash. Inmiddels is deze techniek al toegepast op de visafslag Den Oever en ook op een garnalenkotter. Lees in dit artikel in Visserijnieuws meer over dit systeem.
Ontwikkelingen per type visserij
Nu zijn er ook bepaalde ontwikkelingen op het gebied van kwaliteit specifiek voor een type visserij. In dit artikel gaan we dieper in op de ontwikkelingen in de garnalen- en langoustinevisserij.