Een aantal sectoren is al vele jaren actief op de Noordzee in Nederland, zoals de visserij, olie- en gaswinning, de scheepvaart, toerisme en recreatie. Naast deze oude gebruikers van de Noordzee komt er ook steeds meer aandacht voor nieuwe gebruikers, zoals is te zien in onderstaande video. Het gebruik van de Noordzee en de behoefte aan ruimte is dus aan het veranderen.
Hierbij kun je denken aan aquacultuur, blauwe biotechnologie, zandwinning op zee en hernieuwbare energie (wind, getij, golven). Alle sectoren die afhankelijk zijn van de zee worden samen ook wel de ‘Blauwe Economie’ genoemd en de verwachtingen zijn dat deze blauwe economie de komende jaren nog flink zal groeien (Blauwe groei, ook wel Blue growth in het Engels). Meer hierover valt te lezen in dit rapport van de Europese Commissie.
De waarde van de Blauwe Economie per sector in de jaren 2009 tot en met 2020. Het is duidelijk dat de Blauwe Economie belangrijk is voor de EU als je kijkt naar het aantal banen en de financiële waarde van de verschillende sectoren. Bron: Figuur 1.2 en 1.3 uit The EU Blue Economy report 2023.
Internationale afstemming
Op Europees niveau is er dus veel aandacht voor het optimaal benutten van deze ‘Blauwe Economie’. Nu het zo druk wordt op zee moet men heel precies kijken naar de mogelijkheden qua ruimtegebruik. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het bepalen van een veilige afstand tot een windturbine. Dit hangt af van de scheepvaartintensiteit, of er sprake is van kruisend verkeer en of doorvaart in windparken is toegestaan.
Dit betekent dat afwegingen over het gebruik van de Noordzee samen met de Noordzee-buurlanden gemaakt moeten worden, want Noordzeebeleid is internationaal beleid. Een aantal zaken op de Noordzee kun je alleen met internationale afstemming regelen.
Gemeenschappelijk Visserijbeleid
Een goed voorbeeld van internationale afstemming is het Europees Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB). In de visserij werkte vroeger ‘ieder land voor zich’; problemen zoals mogelijke overbevissing of ontwikkelingen die dat konden veroorzaken werden niet opgelost. Om de visbestanden gemeenschappelijk en beter te beheren werd in de jaren ’70 van de vorige eeuw begonnen met beheer op Europees niveau. Voor onder andere de Noordzee is dit succesvol gebleken zoals hier is te lezen op de website van de Europese Commissie.
Maritieme ruimtelijke planning
Door de jaren heen is het beleid rondom maritieme ruimtelijke planning (in het Engels Marine/Maritime Spatial Planning = MSP) veranderd. Vroeger liet men innovaties op zee min of meer ‘z’n gang gaan’. Dat mag nu niet meer. Sinds 2014 moeten alle EU-lidstaten de menselijke activiteiten op zee van tevoren plannen om ervoor te zorgen dat deze activiteiten zo efficiënt en duurzaam mogelijk verlopen. Alle belanghebbenden moeten in dit planningsproces op transparante wijze worden betrokken, zoals hier valt te lezen.
Voordelen
Elk EU-land mag zijn eigen maritieme activiteiten plannen, maar de lokale, regionale en nationale planning in gemeenschappelijke wateren moet worden gecoördineerd volgens bepaalde minimumeisen. Het ruimtelijke planningsproces moet resulteren in de volgende voordelen:
- minder conflicten tussen sectoren en meer win-win situaties tussen verschillende activiteiten;
- stimulering van investeringen door meer zekerheid, transparantie en heldere regels;
- meer coördinatie tussen overheidsdiensten in elk land waardoor er een betere afstemming plaatsvindt over ontwikkelingen van de verschillende activiteiten op zee;
- sterkere grensoverschrijdende samenwerking tussen EU-landen over kabels, pijpleidingen, scheepvaartroutes, windparken enzovoorts; en
- bescherming van het milieu door de impact van en de mogelijkheden voor meervoudig gebruik van de ruimte tijdig te bepalen.
Europese Atlas van de Zeeën
Met de Europese Atlas van de Zeeën kun je kaarten maken van de zeeën van de Europese Unie met de verschillende activiteiten op deze zeeën. Je kunt bijvoorbeeld een kaart maken met de werkgelegenheid in de zeevisserij en aquacultuur per lidstaat. Maar ook met informatie over energie, natuur en transport.
Aandacht voor visserij
De Nederlandse visserijsector is onderdeel van de toekomstplannen voor de Noordzee. Zo mogen schepen van maximaal 24 meter per 1 mei 2018 onder strikte voorwaarden door een aantal oudere windparken varen zoals hier valt te lezen. Onderstaande video geeft hierover verdere uitleg.
In nieuwere windparken is gekozen om in sommige delen ruimte vrij te houden voor medegebruik, zoals natuurontwikkeling, aquacultuur, getijde-energie en passieve visserij. Dit betekent dat daar doorvaart niet mogelijk is. Er worden dan aparte passages voor doorvaart aangewezen. Er is al van tevoren nagedacht over waar welk type medegebruik het beste past. Voor Hollandse Kust (Zuid), een windpark dat in 2023 in gebruik is genomen, is het volgende filmpje gemaakt over medegebruik in het gebied: