Het opstellen van een bedrijfsplan is vrij nieuw binnen de Nederlandse visserijsector. Een bedrijfsplan is als het ware een soort bouwtekening van je bedrijf zoals je ook in onderstaande video kunt zien.
Een bedrijfsplan is niet alleen nodig om tot duidelijke doelen te komen voor het bedrijf, maar het is ook noodzakelijk als je een lening bij een bank wilt aangaan. Bijvoorbeeld als je wil investeren in de aankoop van een schip, een nieuwe motor, onderhoud of andere vistuigen (zoals scheerborden). Je zult richting de bank of geldverstrekker met een goed onderbouwd en uitgewerkt bedrijfsplan voor de dag moeten komen. Anders zal de bank of financier mogelijk geen lening verstrekken omdat het ontbreken van een goed doordacht en onderbouwd plan kan betekenen dat er risico’s zijn dat je de lening niet tijdig terug kunt betalen.
Om te begrijpen wat er nodig is voor een lening bij een bank of financier helpt het zicht te hebben op hoe zo’n aanvraag verloopt. In onderstaande figuur worden het proces voor het aanvragen van een lening getoond.
Wat staat er in een bedrijfsplan?
In een bedrijfsplan beschrijf je kort en begrijpelijk:
- Wat is je visie, missie en strategie? Visie is een beeld van je droom in de ideale wereld. Missie is waar je voor staat, wat je motiveert. Strategie is wat je gaat doen. Als voorbeeld: De visie van een garnalenvisser kan zijn om consumenten in Nederland en België van gezonde en dagverse gekookte garnalen te laten eten en genieten. Missie kan zijn dat je kwaliteit boven alles staat waarbij je geen conserveringsmiddelen of andere toevoegingen gebruikt op de gekookte garnalen aan boord en in de lokale verwerking. Strategie is een samenwerking met een garnalenpelcentrum en groothandel in Nederland om binnen een etmaal de garnalen van boord op het bord van consumenten in Nederland en België te krijgen.
- Wat zijn je doelstellingen en hoe wil je die realiseren? Bijvoorbeeld: welke soorten vis, garnalen of ander voedsel uit zee (schelpdieren of zeewieren) wil je vangen/oogsten en hoeveel denk je te gaan vangen/oogsten? Naast je doelstellingen beschrijven moet je ook benoemen hoe je ze denkt te behalen. Hoeveel weken ga je vissen? Met hoeveel bemanningsleden werk je aan boord? Welke technieken gebruik je per seizoen en hoe krijg je betaald voor je vangst? Welke partijen kopen jouw vangst?
- Wat is je financieel plan? Wat zijn de verwachte kosten en wat zijn de opbrengsten die daar tegenover staan? Houd je daarbij een positief nettoresultaat (winst) onderaan de streep over of wordt er verlies (meer kosten dan opbrengsten) voorzien?
- Wat is de naam van je bedrijf en heb je een website?
- Welke rechtsvorm (eenmanszaak, VOF, maatschap, coöperatie, stichting, BV, NV etc.)?
- Marktonderzoek: toon aan dat je marktonderzoek hebt gedaan of hebt laten doen waaruit blijkt dat er vraag is naar je product of dienst. Maar beschrijf ook wie je doelgroep of type afnemer is die je product of dienst wil kopen. En hoe verkoop je jouw product of dienst (via een afslag of na de afslag rechtstreeks aan consumenten op de markt of op contract aan visverwerkers/visgroothandel etc.)? En waar ga je jouw product verkopen (in Nederland of buitenland)? Voldoet het aan de verwachtingen en eisen van kopers? Werk je binnen de wet- en regelgeving? Zijn er nog aanvullende eisen van overheidsinstanties of afnemers van je producten of diensten etc.? Is er veel concurrentie in de productie en verkoop van je product of dienst?
Meer weten over een bedrijfsplan (ook wel ondernemersplan of businessplan genoemd)? Check dan de website van de Kamer van Koophandel (KvK).
Business Model Canvas
Een veelgebruikte manier om een bedrijfsplan in één oogopslag te kunnen toelichten, is het Business Model Canvas afgekort als BMC. In onderstaande video krijg je meer informatie over het BMC.
Door alle blokken van het BCM in te vullen kom je tot een overzichtelijk bedrijfsplan. Zowel onderzoekers, de KvK als ook banken gebruiken steeds vaker dit BMC in gesprek met ondernemers. Het BMC bestaat uit 9 bouwstenen (blokken) waarbij je alle aspecten van een onderneming doorloopt.
Wat vaak opvalt bij ondernemers is dat ze vanuit hun vak (hier: vissen) heel goed de blokken of bouwstenen aan de linkerhelft van het BMC kunnen invullen zoals de activiteiten, resources (middelen, gereedschappen, materialen, grondstoffen), belangrijkste partners (bijvoorbeeld een visserijcoöperatie, producentenorganisatie, afslag etc.) en de kosten.
Daartegen vinden ondernemers het vaak lastiger om te bedenken wie hun uiteindelijke gebruikers en eindklanten zijn aan de rechterkant van het BMC. Vissers hebben vaak ook geen zicht op de eindconsument omdat ze de vis verkopen via de afslag en vervolgens geen zicht en betrokkenheid meer hebben op wat er met de aangevoerde vis gebeurt in de verwerkende keten. Ook is de eindconsument vaak de persoon die het verwerkte visproduct in restaurant, vismarkt/winkel of supermarkt in buitenland koopt. Er is dus letterlijk en figuurlijk een behoorlijke afstand tussen de visser en de consument.
Toch is het belangrijk om onderzoek en navraag te doen wie de belangrijkste groep eindgebruikers (lees: consumenten) zijn van je visproduct omdat je dan ook beter weet wat de wensen en behoeften zijn van die consumentengroep. Daar kun je als vissers en verwerker slim op in spelen door samen meer waarde te leveren en in de marketing en promotie richting die eindklanten. Meer waarde in de beleving van de eindconsument betekent vaak kansen om meer te verdienen aan dit product. Belangrijk om hier te benadrukken is dat het hier om voedsel voor mensen gaat. Kwaliteit en voedselveiligheid zijn essentieel bij producten zoals vis. In het kennisdossier ‘Meerwaarde voor vis’ kun je hier meer over lezen.
Zodra je duidelijk hebt wie je belangrijkste doelgroep is en wat hun behoeften zijn, dan kun je je als visser ook beter inleven in de koper van je vis. Dit is vaak een visverwerker of vishandelaar die jouw vis via een afslag koopt en probeert om zo hoog mogelijke prijs-kwaliteit te realiseren voor de vis. Stel dat je als visser zelf je vis gaat verkopen zoals op een verse vismarkt, dan is het belangrijk na te gaan wat de verwachte inkomsten zijn zodra je een prijs hebt bepaald na onderzoek wat concurrenten voor het vergelijkbare product vragen en nadat je weet wat de kopers ervoor willen en kunnen betalen. Dit zie je ook terug in onderstaand figuur. Voor de uitleg en het stapsgewijs invullen van het BMC kun je ook de website van de KvK raadplegen.
Bedrijfsplannen in de visserij
Vanaf 2008 zijn er meerdere projecten gestart om visserijondernemers te ondersteunen bij het opstellen van een bedrijfsplan, waaronder het project ‘Businessplannen in de Nederlandse kottervisserij‘, het project ‘Aalvissers aan de slag met eigen toekomst‘ en de Bootcamp De Nieuwe Visserij. In deze laatste (Bootcamp De Nieuwe Visserij) is het BMC ook door de deelnemende vissers gebruikt om hun toekomstige bedrijfsplan uit te werken.
Tijdens bovenstaande projecten kregen visserijondernemers ondersteuning vanuit Wageningen Economic Research (voormalig LEI), accountants en adviseurs bij het opstellen van een bedrijfsplan, zodat ze hun bedrijf beter op de toekomst konden voorbereiden en nieuwe mogelijkheden konden onderzoeken.
Na afloop van de projecten zijn een aantal ondernemers ook gevraagd voor interviews waarin ze het nut en de bruikbaarheid van een bedrijfsplan voor hun bedrijf bespraken. Dit verschilt sterk per ondernemer, maar een aantal terugkerende punten waren als volgt:
- De economische prestaties van een visserijbedrijf zijn ook afhankelijk van de prestaties van de sector als geheel.
- De ondernemerschapskwaliteiten waren verbeterd.
- Visserijondernemers waren besluitvaardiger geworden door het opstellen van een bedrijfsplan.
- Ook gaf het meer inzicht in de eigen bedrijfsvoering en op de toekomst van hun bedrijf.
- Inzichten en toekomstplannen werden bij sommige deelnemers aangepast.
Een terugblik van enkele deelnemers op de verschillende projecten is hier te vinden. Voor een uitgebreide terugblik van deelnemers aan het project ‘Aalvissers aan de slag met eigen toekomst’ klik hier. Een terugblik van deelnemers aan de bootcamp ‘De Nieuwe Visserij’ is in onderstaand filmpje te zien.
Aandachtspunten bedrijfsplan
Aan het begin van dit artikel hebben we al uitvoerig besproken hoe je het BMC kunt gebruiken voor het opstellen van een bedrijfsplan. Er zijn daarentegen nog een aantal andere aandachtspunten waar je bij stil kunt staan voor het uitwerken van je bedrijfsplan, zoals:
- Ondernemer: Het kennen van jezelf is belangrijk voor het bepalen van een strategie. Welke dromen heb je? Wat is belangrijk voor je? Wat zijn je kwaliteiten? Welke hulp heb je nodig om je doelen te bereiken?
- Onderneming: Hoe ziet je bedrijf er nu uit? Dit is namelijk het vertrekpunt. Wat zijn de sterke punten en wat de zwakke punten?
- Omgeving: Welke partijen hebben invloed op jouw onderneming? Kunnen deze partijen je helpen of belemmeren bij het behalen van bepaalde doelstellingen?
- Van toekomstdroom naar realistische doelstellingen: Je begon met toekomstdromen, maar na het doorlopen van bovenstaande drie stappen weet je ook dat sommige doelen niet realistisch zijn. Nu is het zaak om SMART doelstellingen op te stellen. SMART staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. Voor uitgebreidere uitleg zie onderstaand filmpje.
- Strategie: Bij strategie moet je onderscheid maken tussen marktstrategie (afzet van het product) en bedrijfs-ontwikkelingsstrategie (de wijze waarop het bedrijf georganiseerd wordt om de doelen te behalen). Voor meer informatie hierover klik hier.
- Actieplan: Hierbij geef je antwoord op de vraag: ‘Wat ga ik wanneer doen om mijn strategie in te vullen en wie en wat heb ik daarbij nodig?’. Per activiteit bepaal je (1) de periode van uitvoering, (2) de hoofdverantwoordelijke, (3) benodigde financiële middelen, (4) tussentijdse meetmomenten, (5) overige in te schakelen personen en (6) de einddatum qua uitvoering.
Je komt er waarschijnlijk achter dat je bedrijfsplan tijdens de uitvoering aangepast moet worden op bepaalde punten. Zo is je omgeving niet stabiel, daar vinden ook continu veranderingen plaats. Het plan geeft je wel houvast om de grote lijn aan te houden en maakt het ook makkelijker om met veranderingen om te gaan.