Opleiding

Voor de meeste functies aan boord van een vissersvaartuig geldt dat je hiervoor een vaarbevoegdheid moet hebben. Er kan aan boord onderscheid gemaakt worden tussen officieren met visserij diploma en overige bemanningsleden zonder visserij diploma. Om een visserij diploma te verkrijgen dien je een opleiding te volgen.

Als visserijofficier ben je belast met de leidinggevende taken op het vissersvaartuig, zoals:

  • Navigeren;
  • Het aansturen van overige bemanning;
  • Het verwerken van de vangst;
  • Het operationeel houden van de vistuigen, machines en elektrische, hydraulische en mechanische systemen aan boord.

Schipper, plaatsvervangend schipper, stuurman en werktuigkundige (machinist) zijn voorbeelden van officiersfuncties die je aan boord van een vissersvaartuig kunt vervullen als je beschikt over de juiste vaarbevoegdheid.

Aan boord van trawlers zie je vaak een mix van personeel met diploma en zonder diploma aan boord. Bron: ProSea

Heb je geen visserij diploma (gezel)? Dan kun je toch een vaarbevoegdheid krijgen voor de functie ‘Wachtlopend gezel zeevisvaart’. Dat geeft je de mogelijkheid om de officier van dienst te ondersteunen bij het wachtlopen. Je mag niet zelfstandig wachtlopen.

Internationale vedragen STCW en STCW-F

Nederland heeft twee internationale verdragen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) geratificeerd met betrekking tot normen voor opleiding, diplomering en wachtdienst. Dit zijn:

  • STCW-verdrag: het Internationaal Verdrag betreffende de normen voor zeevarenden inzake opleiding, diplomering en wachtdienst (International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers). Dit verdrag is van toepassing op zeevarenden.
  • STCW-F-verdrag: het Internationaal Verdrag betreffende de normen voor de bemanning van vissersvaartuigen inzake opleiding, diplomering en wachtdienst (International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Fishing Vessel Personnel). Dit verdrag is van toepassing op vissers.

Zodra een land zo’n verdrag heeft geratificeerd moet het land de inhoud van het verdrag opnemen in de wet- en regelgeving. De visserijopleidingen die in Nederland worden aangeboden moeten dus aan de inhoud van STCW-F voldoen. Meer informatie over STCW-F kun je hier vinden.

Het STCW-F verdrag is dus specifiek voor de visserij, want bij het werken op een vissersschip komen ook andere aspecten kijken ten opzichte van het werken op bijvoorbeeld een koopvaardijschip. Bron: Nederlands Visbureau

Vaarbevoegdheid aanvragen

Een vaarbevoegdheid kun je aanvragen op basis van een afgeronde visserijopleiding (diploma) en specifieke trainingen die met goed gevolg (certificaat) zijn doorlopen. Daarnaast moet je een bepaalde leeftijd en ervaring hebben voor het uitoefenen van een bepaalde functie (vaartijd). Het diploma bepaalt voor welke start- of beginnersvaarbevoegdheden een bemanningslid in aanmerking komt. De vaartijd die in een bepaalde functie wordt behaald is bepalend voor het verkrijgen van hogere vaarbevoegdheden.

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft het KIWA bevoegd met het uitgeven van vaarbevoegdheden voor de visserij. Bemanningsleden kunnen via de KIWA-website een vaarbevoegdheid aanvragen. Handig daarbij is de zogenaamde Vaarbevoegdheidsbewijzen Visserij – matrix.  De kotterorganisaties, Nederlandse Vissersbond en VisNed, verzorgen ook aanvragen van vaarbevoegdheden voor bemanningsleden.

Vaarbevoegdheid internationaal

De Nederlandse vaarbevoegdheden voor de visserij voldoen aan de internationale normen van het STCW-F (visserij). Het voordeel daarvan is dat de vaarbevoegdheid erkend kan worden door andere landen die STCW-F ook hebben geratificeerd. Daardoor kun je eenvoudig op een vissersvaartuig van een vreemde vlag aan het werk gaan op je eigen niveau.

Nederland en België hebben een overeenkomst gesloten om elkaars vaarbevoegdheden te erkennen. Hierdoor kunnen Nederlanders op Vlaamse kotters vissen en vice versa. Bron: Visserijnieuws

Op dit moment heeft Nederland alleen met België zo’n overeenkomst gesloten. In de toekomst is het wenselijk dat Nederland meer overeenkomsten sluit met andere landen over het erkennen van vaarbevoegdheden. Op die manier vergroot je de arbeidsmarkt en ontstaan er meer kansen voor vissers en visserijbedrijven.

Type visserijopleidingen

Je kunt uit verschillende MBO-opleidingen kiezen om als visser aan het werk te gaan. Er is momenteel geen HBO-opleiding voor de visserij. Het type opleiding bepaalt uiteindelijk welke vaarbevoegdheid je kunt aanvragen.

De MBO-opleidingen voor de visserij in Nederland worden op drie niveaus gegeven, namelijk:

  • MBO-2 (SW6)
  • MBO-3 (SW5)
  • MBO-4 (SW4)

Tot voor kort werden de aankomende visserij officieren duaal (dubbel) opgeleid; zowel voor navigatie (schipper/stuurman) als voor techniek (machinist/werktuigkundige). Deze duale stuurman-werktuigkundige opleidingen worden op verschillende niveaus gegeven en leveren met goed gevolg een diploma SW-6 (MBO-2), SW-5 (MBO-3) of SW-4 (MBO-4) op. Het voordeel van deze dubbele opleiding is dat je als schoolverlater in alle denkbare stuurman (schipper) en werktuigkundige (machinist) officiersfuncties aan boord van een vissersvaartuig kunt doorgroeien.

SW6

Hieronder een video waarin je een indruk krijgt van de SW6-opleiding.

SW5

Hieronder een video waarin je een indruk krijgt van de SW5-opleiding.

SW4

Hieronder een video waarin je een indruk krijgt van de SW4-opleiding.

Maritiem Officier nieuwe stijl

Als je vanaf 2021/2022 gaat starten met je visserijopleiding SW-5 en SW-4, dan kan dat alleen nog semi-duaal. Je wordt opgeleid tot maritiem officier met een specialisatie visserij. Je volgt dan eerst een duaal (dubbele) deel op operationeel niveau (operational level), gevolgd door een deel op managementniveau (management level) voor stuurman (schipper) of werktuigkundige (machinist) en een specialisatie-/profieldeel voor de visserij, koopvaardij of waterbouw. Uiteindelijk stroom je uit met een diploma Marof-N (nautisch) Visserij of Marof-T (technisch) op niveau MBO-3 of 4.

Het voordeel van deze semi-duale opleiding is dat het eenvoudiger is om door te stromen van of naar andere maritieme sectoren in binnen- en buitenland. Dit komt doordat de opleidingen voor de koopvaardij, waterbouw en visserij dezelfde basis hebben in deze structuur. Hieronder kun je een schematisch overzicht zien.

Links zie je het schema voor MBO-3 en rechts het schema voor MBO-4. Hierbij hebben de afkortingen de volgende betekenis: OL-N is Operational level STCW Nautisch, OL-T is Operational level STCW Technisch, ML-N is Management level STCW Nautisch, ML-T is Managementlevel STCW Technisch. Bron: Beroepscompetentieprofiel Maritiem Officier nieuwe stijl

Overigens is het wel mogelijk om alsnog een tweede opleiding op management level af te ronden, maar dat betekent dan wel dat je een extra jaar naar school moet. Meer informatie over het Beroepscompetentieprofiel Maritiem Officier nieuwe stijl kun je hier vinden.

Als je een visserijopleiding op MBO-2 (SW-6) niveau wil gaan doen, dan geldt dat deze nog steeds duaal (stuurman + werktuigkundige) wordt aangeboden. Dat gaat in de nabije toekomst veranderen omdat het maritieme bedrijfsleven samen met de maritieme opleidingen bezig zijn om de Mbo-2 opleiding ook naar een semi-duale structuur om te zetten.

Onderwijsinstellingen

In Nederland bieden de volgende onderwijsinstellingen een visserijopleiding aan:

  • Maritiem en logistiek college De Ruyter in Vlissingen. Regulier voltijd (BOL) en deeltijd (BBL) onderwijs.
  • Scheepvaart en Transport College (STC) in Stellendam en Katwijk. Regulier voltijd (BOL) en deeltijd (BBL) onderwijs.
  • Firda op Urk. Regulier voltijd (BOL) en deeltijd (BBL) onderwijs.
  • Vonk in Den Helder. Regulier voltijd (BOL) onderwijs.
  • NOVA college in IJmuiden. Alleen contractonderwijs.

In het volgende artikel gaan we in op de verschillende trainingen die je als visser nodig hebt om te mogen varen.