Hoewel het natuurlijk fijn is om een goed ingevulde RI&E te hebben doorlopen en te weten dat je voldoet aan de wettelijk eisen, is een veilige situatie op papier niet voldoende om de veiligheid aan boord ook echt te verbeteren. Het is belangrijk om je bewust te zijn van de risico’s en om goed te zijn voorbereid op verschillende situaties die kunnen ontstaan aan boord. Op die manier voorkom je dat je pas begint met nadenken over wat te doen als je al in een koude zee ligt te spartelen.
Het doorlopen van de RI&E en het maken van een plan van aanpak is een uitstekend moment om met de bemanning te bespreken wat de belangrijkste risico’s zijn. Daarnaast kun je bespreken wanneer de verschillende maatregelen uit de RI&E toegepast moeten worden. Door de bemanning hierbij te betrekken kun je de veiligheidsmaatregelen beter onder de aandacht brengen, maar het geeft de bemanning ook de mogelijkheid om mee te denken over het verbeteren van de veiligheid.
Mocht er onverhoopt toch een keer iets (bijna) misgaan, dan is het belangrijk om hier aandacht aan te besteden met de gehele bemanning. Hierbij is het wel van belang om duidelijk te maken dat het delen van bijna-ongevallen niet bedoeld is om iemand te straffen, maar juist om van elkaar te leren. Door open en eerlijk hierover te spreken krijgt iedereen aan boord meer inzicht in de mogelijke risico’s, waardoor ieders veiligheidsbewustzijn kan worden vergroot.
Welke maatregel wanneer?
Neem bijvoorbeeld een reddingsvest. Als het reddingsvest niet in alle omstandigheden aan dek wordt gebruikt kan je er ook voor kiezen om alleen het reddingsvest te gebruiken in situaties die door de bemanning als gevaarlijk worden ingeschat. Zo kun je bijvoorbeeld afspreken om bij een met elkaar afgesproken windkracht verplicht een reddingsvest te dragen. Of bijvoorbeeld bij ijs op het dek, of tijdens werkzaamheden ’s nachts om ervoor te zorgen dat je iemand weer kan terugvinden als hij in het water valt.
Ook is het belangrijk om goed na te denken over de Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM’s) die je aanschaft. Zo zijn bijvoorbeeld niet alle reddingsvesten hetzelfde. Zo is er een werk reddingsvest speciaal ontworpen voor de visserij. Meer hierover kun je lezen in dit artikel over de Fisherman saver.
Beter bewustzijn gehele vloot
In de eerste plaats draait de RI&E om het verbeteren van de veiligheid aan boord. Uit de gesprekken met vissers kwam naar voren dat er toch met enige regelmaat (bijna) ongelukken gebeuren aan boord. Iedereen heeft wel een verhaal, maar uitgewisseld worden deze ervaringen nauwelijks in de vloot. Een manier die lijkt te werken is het organiseren van toolbox meetings. Dit kan natuurlijk binnen de maatschap, maar je kunt dit ook organiseren met andere vissers om van elkaar te leren. Het bespreekbaar maken van veiligheid is een belangrijke stap in het bewustwordingsproces.
Een andere manier kan zijn door waardes en regels juist bij mensen zelf neer te leggen. Als schipper dien je te zorgen dat het schip veilig is. Echter dient een ieder zelf na te denken over veilig werken. Buiten de visserij om zijn ook veel andere sectoren bezig met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Een voorbeeld hiervan is het NINA (No Injuries, No Accidents) programma van Boskalis. Daar leggen ze een groot deel van de verantwoordelijkheid bij de bemanning. Voor elk bemanningslid geldt:
• Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen veiligheid;
• Ik benader anderen over veilig werken;
• Ik neem actie in onveilige omstandigheden, mocht het nodig zijn dan leg ik mijn werkzaamheden neer;
• Ik accepteer wanneer iemand me aanspreekt op onveilig gedrag, ongeacht rang of positie;
• Ik rapporteer alle incidenten, inclusief, bijna incidenten, zodat we daarvan kunnen leren.
Bij Heijmans maakt men gebruik van toolbox meetings, zoals te zien is in onderstaande video. Er zijn dus meerdere manieren waarop je het bewustzijn over veiligheid kunt verhogen. Door duidelijke afspraken met elkaar te maken en iedereen te betrekken bij de veiligheid aan boord, kun je risico’s zoveel mogelijk beperken.